Toksoplazmoza. Czy kot jest zagrożeniem dla kobiet w ciąży?
Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą wywoływaną przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Choroba ta jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, ponieważ może zagrażać zdrowiu i życiu dziecka. Najbardziej niebezpieczne jest zarażenie w pierwszym trymestrze ciąży, ze względu na możliwość śmierci płodu. Przed chorobą można się jednak stosunkowo łatwo ochronić, stosując podstawowe zasady higieny.
Koty jako żywiciele Toksplasma gondii
Toxoplasma gondii to pierwotniak, dla którego żywicielami ostatecznymi (czyli „gospodarzami”, w których mogą się rozwinąć dorosłe postacie pasożyta, wytwarzające formy rozwojowe, np. jaja, które są źródłem zarażenia kolejnych żywicieli) są wyłącznie koty i kilka innych gatunków kotowatych. Pozostałe ssaki (w tym ludzie i psy), jak również ptaki – mogą odgrywać jedynie rolę żywicieli pośrednich, czyli takich, u których nie ma możliwości rozwoju postaci dorosłych pasożyta.
Źródła zarażenia pasożytami Toksoplasma u kotów
Koty zazwyczaj ulegają zarażeniu poprzez zjedzenie pasożytów zagnieżdżonych w upolowanych gryzoniach lub ptakach (w postaci cyst), a także kiedy są karmione surowym bądź niedogotowanym mięsem zarażonych zwierząt gospodarskich. Jednym z najważniejszych sposobów zapobiegania toksoplazmozie u kotów jest właściwe żywienie. Zwierzęta te nie powinny być karmione surowym mięsem ani nie powinno się im pozwolić na jedzenie upolowanych przez nie zwierząt.
Źródła zarażenia pasożytami Toksoplasma u ludzi
Warto zauważyć, że oocysty (jaja Toxoplasma gondii) wydalane wraz z kałem kota nie są groźne natychmiast po wydaleniu. Potrzebują co najmniej 24 godzin, a zazwyczaj 2 – 5 dni, aby stały się inwazyjne i mogły spowodować zarażenie. U ludzi może dojść do zarażenia zarówno poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa, jak i poprzez połknięcie inwazyjnych oocyst, znajdujących się w skażonym środowisku.
Statystycznie ponad połowa osób w Europie ma we krwi przeciwciała przeciwko pierwotniakom Toxoplasma, które powstały na skutek wcześniejszego kontaktu z pasożytem. Jeśli u kobiety jeszcze przed poczęciem dziecka nastąpił kontakt z pasożytem i wykształcone zostały przeciwciała, chronią one przed chorobą także w trakcie ciąży. Jeśli natomiast u kobiety spodziewającej się dziecka nastąpi zarażenie pierwotne, zarażony może zostać także i płód, czego konsekwencją bywają różnego typu poważne zaburzenia. Zasada jest taka – im wcześniejszy okres ciąży, tym cięższe zmiany występują u płodu.
Statystycznie ponad połowa osób w Europie ma we krwi przeciwciała przeciwko pierwotniakom Toxoplasma, które powstały na skutek wcześniejszego kontaktu z pasożytem. Jeśli u kobiety jeszcze przed poczęciem dziecka nastąpił kontakt z pasożytem i wykształcone zostały przeciwciała, chronią one przed chorobą także w trakcie ciąży. Jeśli natomiast u kobiety spodziewającej się dziecka nastąpi zarażenie pierwotne, zarażony może zostać także i płód, czego konsekwencją bywają różnego typu poważne zaburzenia. Zasada jest taka – im wcześniejszy okres ciąży, tym cięższe zmiany występują u płodu.
Metody zapobiegania zarażeniu toksoplazmozą
Kobietom w ciąży, które nie miały wcześniej kontaktu z pierwotniakiem (czyli tym, które nie mają we krwi przeciwciał), zaleca się, aby spożywane przez nie mięso było odpowiednio ugotowane, usmażone albo poddane wcześniej zamrożeniu (-20°C przez dwa lub więcej dni). Konieczne jest również przestrzeganie higieny przy przygotowywaniu potraw (mycie rąk, wyparzanie desek do krojenia i noży, stosowanie osobnych desek do krojenia mięsa itp.). Należy unikać również picia niefiltrowanej wody, a także zachować ostrożność przy pracach ogrodowych, aby przypadkowo nie przenieść jaj pasożytów z ubrudzonych ziemią rąk do ust. Kocia kuweta powinna być codziennie sprzątana (przez inną osobę niż kobieta w ciąży), aby nie dopuścić do przekształcenia oocyst w formy inwazyjne, co zajmuje zwykle 1 – 5 dni. Po zwykłym kontakcie z pupilem (zabawa, pieszczoty) wystarczy zachować podstawowe zasady higieny, czyli mycie rąk.
Podsumowanie
- Kot nie stanowi zagrożenia dla kobiet w ciąży ani innych członków rodziny przy zachowaniu podstawowych zasad higieny.
- Najczęstszą przyczyną zarażenia toksoplazmozą jest zjadanie niedogotowanego mięsa zawierającego formy inwazyjne pasożyta, prace ogrodowe bez rękawic i brak higieny.
- Planując ciążę, kobieta może sprawdzić, czy ma we krwi przeciwciała przeciwko pierwotniakom Toxoplasma, wykonując odpowiednie badania laboratoryjne.
